يكي از مهمترين مسائل مربوط به دستگاههاي الكترونيكي قابل حمل بحث مربوط به باتري و شارژ كردن آنها ميباشد، باتري اكثر گجتهاي امروزي غير قابل جداشدن است و اين بدين معناست كه بايد بيش از قبل به فكر مراقبت از باتري دستگاه خود باشيد، باتريهايي كه در ديوايسها امروزي استفاده ميشود معمولا از نوع ليتيوم يوني (Li-ion) ميباشد، بحثهاي ضد و نقيض بسياري در مورد افزايش طول عمر اينگونه باتريها وجود دارد، برخي ميگويند بهتر است اجازه دهيم باتري تا انتها خالي شده و سپس آنرا به طور كامل شارژ كنيم، عدهاي ديگر معتقدند بهتر است اجازه ندهيم شارژ باتري تا انتها تخليه شود و همچنين نبايد مجددا آنرا تا انتها و به طور كامل شارژ كرد، در ادامه با هميار آيتي همراه باشيد تا باهم دليل علمي و منطقي اين امر را بررسي كرده و ببينيم چگونه ميتوان طول عمر باتري ليتيوم يوني را افزايش داد.
در گذشته نحوهي شارژ دستگاهها به چه صورتي بود؟
چند سال قبل اگر قصد خريد تلفن همراه جديدي را داشتيد فروشنده به شما ميگفت براي اولين بار دستگاه خود را به مدت ۸ ساعت به شارژ متصل كنيد، دليل اين امر اين بود كه در گذشته از باتريهاي نيكل كادميوم در گجتها استفاده ميشد و بايد براي بازشدن تمام سلولها باتري در ابتدا آنرا به مدت ۸ ساعت در وضعيت شارژ قرار ميداديد.
همچنين به شما توصيه ميشد اجازه دهيد باتري دستگاه تا انتها تخليه شود و سپس آن را به طور كامل شارژ كنيد، اين مورد براي باتريهاي قديمي (نيكل كادميوم) صحيح بود اما امروزه در اكثر دستگاهها از باتريهاي جديدتر (ليتيوم يوني) استفاده ميشود، اين باتريها از لحاظ ساختار كاملا متفاوت از باتريهاي نيكلي هستند، بنابراين نحوهي نگهداري و شارژ آنها نيز كاملا متفاوت است، در ادامه نحوهي نگهداري و شارژ صحيح باتري دستگاههاي امروزي را با هم بررسي ميكنيم.
بررسي كنيد باتري دستگاه شما چه نوعي است؟
اكثر دستگاههاي امروزي از باتريهاي ليتيوم يوني استفاده ميكنند، بنابراين اگر ديوايس خود را به تازگي خريداري كردهايد تقريبا ميتوانيد مطمئن باشيد كه باتري مورد استفاده در آن از نوع ليتيوم يون است، اما براي اطمينان بيشتر ميتوانيد باتري دستگاه را خارج كرده و اطلاعات نوشته شده روي آن را مطالعه كنيد، اگر به واژه Li-ion يا Lithium-ion برخورد كرديد بنابراين باتري دستگاه شما از نوع ليتيوم يون است، اگر باتري دستگاه شما غيرقابل جداشدن است ميتوانيد با كمك نرمافزارهاي بررسي دستگاه به نوع باتري پي ببريد، هرچند اگر دستگاه خود را به تازگي تهيه كردهايد اين اطمينان را به شما ميدهيم كه باتري شما از نوع ليتيوم يون است و ميتوانيد با خيال راحت به توصيههاي زير عمل كنيد:
۱. اجازه ندهيد باتري دستگاه كاملا تخليه شود!
لازم نيست صبر كنيد تا شارژ دستگاه شما صفر شود، شما هرگاه بخواهيد ميتوانيد دستگاه خود را به شارژ متصل كنيد.
باتريهاي ليتيوم يوني سيكل شارژ و دشارژ مشخصي دارند، اين جمله بدين معناست كه شما ميتوانيد ۳۰۰ تا ۵۰۰ مرتبه باتري را از ۰ تا ۱۰۰ شارژ كنيد و پس از آن عمر مفيد باتري دستگاه شما به پايان ميرسد، جدول زير سيكل دشارژ باتري را در حالتهاي مختلف نشان ميدهد:
جدول بالا را اينگونه توصيف ميكنيم:
اين جدول به ما نشان ميدهد اگر باتري را تا ۱۰۰ درصد شارژ كنيد، سيكل دشارژ آن حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ بار خواهد بود، اگر آنرا به ميزان ۵۰ درصد شارژ كنيد سيكل دشارژ برابر ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ بار خواهد شد يا مثلا اگر باتري را به اندازهي ۱۰ درصد شارژ كنيد سيكل دشارژ برابر ۳۷۵۰ تا ۴۷۰۰ خواهد بود و… .
شايد با ديدن اين ارقام پيش خود فكر كنيد در نهايت فرقي ندارد باتري به چه صورتي شارژ شود (مثلا يك بار شارژ ۱۰۰ درصد برابر دو شارژ ۵۰ درصدي است) اما اگر اعداد و ارقام بالا را در قالب نمودار رسم كنيد يك منحني خواهيد ديد (و نه يك خط مستقيم) اين بدين معناست كه درصد متفاوت شارژ نسبت يكساني با سيكل دشارژ نداشته و در بازهي خاصي بهترين بازده را خواهد داشت.
به بيان ديگر بهترين حالت در جدول فوق، زماني است كه حاصلضرب تعداد دفعات شارژ در درصدي از ظرفيت كه استفاده شده، در مقدار حداكثر خود باشد، به عنوان مثال شارژ ۲۵ درصدي از ۵۰۰ برابر ظرفيت باتري بهره ميبرد (۰.۲۵*۲۰۰۰=۵۰۰) و در اين مورد دشارژ ۵۰ درصدي حداقل از ۶۰۰ برابر ظرفيت باتري استفاده ميكند كه رقم بسيار خوبي است.
بنابراين بهتر است تلفن همراه يا تبلت خود را هنگامي كه شارژ آن به حدود ۴۵٪ رسيد به شارژ متصل كنيد، اين امر براي لپتاپها حدود ۷۵٪ است (يعني هنگامي كه شارژ لپتاپ شما به ۷۵٪ رسيد بهتر است آنرا به شارژ متصل كنيد
حال اين سوال پيش ميآيد، باتري را تا چه حد شارژ كنيم؟ به طور ۱۰۰ درصد يا كمتر؟
۲. باتري ليتيوم يوني دستگاه خود را به طور كامل شارژ نكنيد!
اگر مجددا به جدول بالا توجه كنيد درميابيد كه شارژ ۱۰ درصدي نيز بهينه نيست، بهترين كار اين است كه اجازه ندهيد شارژ باتري دستگاه شما به بيش ۸۵٪ مقدار خود برسد، به بيان ديگر هنگامي كه شارژ دستگاه شما به ۸۵٪ رسيد بهتر است آن را از شارژر جدا كنيد، همچنين به هيچ وجه باتري دستگاه خود را در وضعيت ۱۰۰٪ در شارژ رها نكنيد (از شب تا صبح دستگاه را به شارژر متصل نكنيد!)
نتيجهي كلي كه از توضيحات بالا ميگيريم اين است:
بهترين وضعيت براي باتري دستگاه شما اين است كه ميزان شارژ آن بين ۴۵ تا ۸۵ درصد در نوسان باشد، هنگامي كه شارژ باتري دستگاه به ۴۵٪ رسيد آن را به شارژر متصل كرده و هنگامي كه به ۸۵٪ رسيد شارژر را جدا كنيد!
اين روش شارژ كردن به شما كمك ميكند، تا باتري دستگاه بيشترين عمر مفيد خود را داشته باشد و تا مدت زيادي با بهترين كيفيت خود كار كند.
باتريهاي پيشرفتهي امروزي يك ويژگي مهم دارند و آن اين است كه ميتوانند مدت زمان شارژ را تخمين بزنند، به همين علت براي كاليبره كردن باتري به شما توصيه ميكنيم هر ماه يكبار باطري ماشين خود را از ۰ تا ۱۰۰ درصد شارژ كنيد (اجازه دهيد شارژ باتري تا انتها تخليه شود و سپس به طور كامل آن را پر كنيد) هرچند اين كار براي عملكرد باتري مفيد نيست اما بايد براي كاليبره كردن باتري آنرا انجام دهيد تا باتري دستگاه بتواند به درستي مدت زمان شارژ را تخمين بزند.
۳. اجازه ندهيد دماي باتري دستگاه بيش از حد افزايش يابد!
دماي بالا قاتل باترهاي ليتيوم يوني است، لطفا به جدول زير توجه كنيد:
همانگونه كه مشاهده ميكنيد با افزايش دماي باتري ظرفيت آن به طور قابل توجهي كاهش مييابد، مثلا اگر باتري شما به صورت مداوم در دماي ۶۰ درجه قرار گيرد تنها پس از ۳ ماه ظرفيت آن به ۶۰ درصد مقدار كلي خود خواهد رسيد و عملا پس از ۱ سال عمر باتري دستگاه شما به اتمام خواهد رسيد!
البته همانطور كه دماي بالا به باتري دستگاه آسيب ميرساند، دماي پايين نيز ميتواند به باتري آسيب بزند ولي معمولا هيچگاه دماي دستگاه آنقدري كاهش نميابد كه باعث صدمه زدن به باتري شود، از اين رو به شما توصيه ميكنيم بيشتر مراقب افزايش دماي باتري دستگاه خود باشيد.
در مورد دستگاههايي مانند لپتاپها ميتوانيد هنگامي كه دستگاه به شارژ متصل است باتري آن را جدا كنيد و يا در هنگام شارژ از استندهاي خنك كننده براي لپتاپ خود استفاده كنيد.
در مورد تلفنهاي همراه و تبلتها نيز به شما توصيه ميكنيم در صورت امكان از كيفهاي پلاستيكي يا چرمي استفاده نكنيد (زيرا عايق حرارتي بوده و باعث گرم شدن بيشتر دستگاه ميشوند)
در مورد تلفنهاي همراه و تبلتها شديدا به شما توصيه ميكنيم در هنگام شارژ به هيچ وجه با دستگاه خود كار نكرده و در صورت امكان آن را خاموش كنيد، كار كردن با دستگاه بار پردازشي براي پردازنده به همراه خواهد داشت كه باعث گرمشدن پردازنده ميشود، كه اين امر در نهايت منجر به افزايش دماي باتري خواهد شد، بنابراين بهتر است در هنگام شارژ شدن دستگاه، آن را به حال خود رها كرده و با آن كار نكنيد.
۴. ولتاژ شارژ دستگاه خود را كنترل كنيد!
ظرفيت سلول باتريهاي ليتيوم يوني در حدود ۳.۷v ميباشد، ولتاژ اينگونه باتريها با كاهش شارژ افت پيدا ميكند، همچنين اگر باتري دستگاه تا انتها پر باشد، ولتاژ سلولها ميتوانند تا ۴.۲v نيز افزايش يابند، نكتهي مهمي كه در اين زمينه وجود دارد اين است كه بايد سعي كنيد باطري ماشين خود را با ولتاژ پايين شارژ كنيد، به جدول زير توجه كنيد:
اين جدول به ما نشان ميدهد ولتاژ بالاتر (۴.۲v) از كل ظرفيت باتري استفاده ميكند ولي ولتاژ كمتر (۳.۹۲v) تنها از ۷۵٪ ظرفيت باتري استفاده ميكند، هر چند با مشاهدهي اين ارقام به نظر ميرسد شارژ با ولتاژ بالا ظرفيت بيشتري به ما ميدهد، اما بايد بدانيد اين تفاوت ۲۵ درصدي ميتواند عمر باتري دستگاه شما را تا ۸ برابر كاهش دهد، استفاده از شارژري با ولتاژ و آمپر بالاتر هرچند ميتواند باتري دستگاه شما را سريعتر شارژ كند، اما طول عمر مفيد آن را به طور قابل توجهي كاهش ميدهد.
بنابراين به شما توصيه ميكنيم از شارژر اصلي دستگاه خود كه توسط شركت سازنده به همراه دستگاه به شما داده شده استفاده كنيد و به هيچ وجه دستگاه خود را با شارژرهاي غير استاندارد شارژ نكنيد!
۵. عدم استفاده از تكنولوژي شارژ سريع!
در تكنولوژي شارژ سريع (Quick Charge) به جاي استفاده از ولتاژ معمولي ۵v از ولتاژ بالاتر مثل ۹v استفاده ميشود، هرچند اين شارژر ميتواند به همراه دستگاه به شما ارائه شود، اما بهتر است به جاي آن از شارژرهاي معمولي استاندارد (متناسب با شركت سازندهي دستگاه خود) استفاده كنيد و تا حد امكان دستگاه خود را به صورت سريع شارژ نكنيد، در حال حاضر استفاده از تكنولوژي شارژر سريع ميتواند طول عمر مفيد باتري دستگاه شما را كاهش دهد، علاوه بر اين شارژ سريع دماي باتري را افزايش داده و اين مورد نيز خود به كاهش ظرفيت باتري دستگاه منجر خواهد شد، توصيهي ما اين است كه در صورت امكان دستگاه خود را به آرامي شارژ كرده و اصلا براي شارژ شدن آن عجله نكنيد!